Otizmin Belirtileri ve Erken Teşhisi - Fizik Tedavi Rehabilitasyon

Makaleler

Otizmin Belirtileri ve Erken TeÅŸhisi


Genel belirtiler

“Çok sakin bir bebeÄŸim vardı. Mama saatinde karnını doyuruyor, altını temizledikten sonra yatırıyordum. Ben tekrar yanına gidene kadar aÄŸlamıyordu. Dikkatimi çeken ilk ÅŸey, yanına yaklaÅŸtığımda kucaklamam için kollarını kaldırmaması, oyunlarıma hiç karşılık vermemesi oldu…”

“BebeÄŸim doÄŸduÄŸundan beri adeta bir kabus yaşıyoruz. Bütün gün akÅŸama kadar, bütün gece sabahlara kadar sürekli aÄŸlıyor. Mamasını yedirmek, altını temizlemek mümkün deÄŸil, ancak kucakta sallanırsa veya arabasında gezdirilirse biraz sakinleÅŸiyor…”

 

Otistik bebeklerde yukarıda ifade edildiği gibi, iki tip davranış biçimi gözlenmiştir. Birinci örnekteki gibi sakin ve bütün gününü yatakta geçiren bebeklerin bakımları kolaydır, ancak çevrelerine karşı ilgisizlikleri anne babaları endişelendirir.

 

İkinci tip bebekler ise sürekli ağlayan, huysuz bebeklerdir, sürekli sallayarak susturulurlar.

 

Otistik çocukları olan birçok anne baba, çocuklarının bebeklik döneminde olağandışı bazı şeyler hissettiklerini, ancak bunu tam olarak yorumlayamadıklarını belirtmişlerdir. Bazıları ise bu farklılığı düşünmek bile istemediklerini söylemişlerdir.

Çevreyi algılama

Anne ve babanın ilk gözüne çarpan, çocuğun çevresine karşı olan ilgisizliği ve kendisine yönelik oluşudur. Belirli sesli uyarılara hiç reaksiyon vermez. Kulaklarının duymadığı zannedilir. Diğer bazı seslere ise özel ilgisi vardır. Hışırtı, sürtünme seslerine duyduğu ilgi nedeniyle çeşitli yüzeyleri elleriyle kazır, tırmalar. İnsanlarla göz teması kurmaz, çok uzun süre boş bakışlarla oturabilir. 2. yaştan sonra bebeklik döneminde gözlenen çevreye ilgisizlik daha belirgin hale gelmiştir. Çevresindeki kişilerin, anne ve babanın yüzüne bakmama, hemen her otistik çocuğun özelliğidir. İnsanların gözlerine bakmadıkları veya kısa bakışlardan sonra gözlerini kaçırdıkları görülür. Kendi dünyalarında yaşarlar. Uyaranlara az veya aşırı cevap verebilirler. Çocukların seslere tepki vermemesi , birçok anne babayı, işitme problemi endişesi ile doktorlara gitmeye yöneltmektedir. Yapılan muayeneler çocukların işitmelerinde organik bir sorunun olmadığını göstermektedir. Gerçekten de bazen seslere hiç tepki vermedikleri, bazen en ufak seslere aşırı tepki gösterdikleri, alışılmış seslerden rahatsız olup kulaklarını kapatabildikleri, bazı seslere de çok duyarlı oldukları gözlenmektedir. Örneğin su, motor ve müzik gibi seslere özel ilgi gösterdikleri görülür. Görsel uyarılara da normal dışı tepkiler görülür. İnsan yüzlerine ve çevredeki birçok nesneye bakmamalarına karşın, hareket eden, dönen ya da parlak olan cisimlere uzun süre bakabilirler. Bazen de ışıkla karşılaştıklarında kulaklarını, yüksek bir sese reaksiyon olarak da gözlerini kapama gibi ters tepkiler gözlenebilir. Bazı çocuklar ağrıyı, sıcağı ve soğuğu farketmede güçlük gösterirken, diğer bazılarında ise soğuk suyla ellerini yıkarken ağlama, eline toplu iğne battığında çığlıklar atma şeklinde, uyarılara aşırı tepkiler görülür. Tek bir duyu tipine dikkat edip, diğerlerini ihmal edebilirler.

KonuÅŸma ve iletiÅŸim

Otizm tanısı için gerekli olan kriterlerden biri olan, konuÅŸma ile ilgili ÅŸiddetli bozukluÄŸun erken tanıya gitmede farkedilmesi çok daha zordur. Normal bebekler 1 yaÅŸ civarında ilk kelimelerini söylerler. Sesler çıkarır, çıkardıkları sesleri farklılaÅŸtırır, bu ÅŸekilde duygularını, isteklerini ifade ederler. Ancak, normalde görülen bu “ba-ba” seslerinin otistik bebeklerde görülmediÄŸi belirlenmiÅŸtir. Ayrıca diÄŸer kiÅŸilerin kendileriyle konuÅŸmalarına ya da kendilerine seslenmelerine karşı tepkisiz kaldıkları gözlenmiÅŸtir. Bazı otistik çocuklar 0-2 yaÅŸ döneminde tamamen sessiz kalabilir, bazıları ise yaşıtları gibi birkaç kelime öğrenebilir; hatta bazıları bu birkaç kelimeyi kullanmayı öğrenebilirler ancak bunlar tekrar kaybolabilir. Sözel iletiÅŸim ve sosyal etkileÅŸimdeki sapmaları, sözel dışı iletiÅŸim ve fantezi kurmadaki bozukluk veya eksiklikle birliktedir. Normal ilgi ve sevgi davranışını geliÅŸtiremezler. Otistik çocuklarla yapılan çalışmalar, konuÅŸulanları anlama kapasitelerinin oldukça sınırlı olduÄŸunu göstermiÅŸtir. Tek kelimeleri anlayabilirken, kelimeler soyutlaÅŸtıkça ve cümleler karmaşıklaÅŸtıkça anlamaları da güçleÅŸir. KonuÅŸulanları anlama becerisi oldukça yavaÅŸ geliÅŸir. GeliÅŸmenin her çocuÄŸa göre farklı seviyelerde olduÄŸu gözlenir.

Ekolali

Ekolali, çocuğun duyduğu kelimeleri, cümleleri, konuşmacının hemen arkasından veya daha sonra taklit etmesidir. Normalde çocuklar konuşmaya duydukları kelimeleri taklit etmekle başlarlar; ancak bu taklit dönemi, 2,5 yaş civarında sona erer. Otistik çocuklar da bazen kelimeleri, bazen de cümleleri papağan gibi taklit ederek öğrenirler. Kelimeleri, taklit ettikleri konuşmacının aksanı ve vurgulaması ile söylerler.

Gramer Bozuklukları

KonuÅŸabilen otistik çocuklarda gramer bozuklukları da yaygın olarak görülür. ÇoÄŸunlukla kendisinden “sen” veya “o” diye bahseder. Bütün otistikler anne babaları ve diÄŸer kiÅŸilerle iliÅŸkilerini geliÅŸtirmekte deÄŸiÅŸik derecelerde yetersizdirler. Göz teması kuramazlar, tesadüfen böyle bir temas kurduklarında gözlerini kaçırırlar. KiÅŸilere sanki orada yokmuÅŸ gibi davranırlar. Bazen yollarını tıkayan bir mobilya parçası gibi onlara vurur ve kenara iterler. Bazen de üzerlerine tırmanarak onları oyuncak veya bir obje gibi görürler. Bu çocuklar sık sık hayatlarında çok önemli olan anne baba, kardeÅŸ, öğretmen gibi kiÅŸileri tanımıyor gibi görünürler. Otistik çocuk öpebilir, ancak bu mekaniktir ve duygusal bir özelliÄŸi yoktur.

Sosyal Davranış

Diğer çocukların aksine kucağa alınmaya karşı isteksizlik gösterme, kucağa alınınca huzursuz olma en belirgin özellikleridir. Genellikle 3. ve 4. aylarda görülen reaktif gülme görülmez ve çocuğun çevreyi tanıdığına dair hiçbir belirti de yoktur. Otistik bebekler, genellikle çevreleriyle ilişki kurmaz, kendi kendilerine gülümserler. Normal bir bebek yaşamının ilk 3 ayında annesine bakar, annesi onunla konuşurken gülümser. Daha sonraki aylarda ise her fırsatta kucağa alınmak için kollarını kaldırır. Tanıdığı kişileri görünce heyecanlanır. İnsanlarla ilişki kurmaktan hoşlanır. Birçok otistik bebek yalnız bırakıldıklarında mutlu görünür; bazıları saatlerce yastığını veya çarşafını tırmalar. Bazıları ise yataklarında oturur ve öne arkaya sallanır veya başlarını yatağın kenarına vururlar. Anneler genellikle bebeklerinin yüzlerinin ifadesiz olduğunu, gülümsemekle birlikte yüzlerinde sevinç, utanç, rahatsızlık gibi duygusal ifadeler görmediklerini, bebeklerin yüzlerindeki ifadenin ve gözlerindeki bakışın hiçbir olay karşısında değişmediğini belirtmişlerdir. Otistiklerde hiperkinezi (aşırı hareketlilik) sık karşılaşılan bir problemdir. Hipokinezi (hareket azlığı) daha az görülür. Değişiklik karşısında veya ortada bir sebep yokken saldırganlık ve öfke nöbetleri görülür. Kendi kendine zarar vermeye yönelik, kafasını vurmak, ısırmak, tırmalamak, saç çekmek, kendini yumruklamak gibi davranışlar vardır. Bu davranışlar zaman zaman stereotipik (sürekli tekrarlayıcı) bir karakter gösterir. Neden ortaya çıktığı bilinmeyen, kendiliğinden başlayan ve bazen kendiliğinden sönen olaylardır. Kendi etrafında dönme, öne arkaya sallanma, parmakları ile havada bir takım şekiller çizme gibi davranışlardan çocuğun zevk aldığı , bazılarının sallanma, dönme gibi denge sistemini uyaran hareketlerden hoşlandığı bilinmektedir. Kısa süreler için dikkatini toplayamama, bir işe tamamen konsantre olamama, beslenme problemleri, idrar ve dışkısını tutamama da sıklıkla görülür. Eve bir misafir gelmesi, odanın farklı bir düzene sokulması, sürekli kullandığı çarşafın değiştirilmesi gibi durumlar, otistik çocuğun huzursuz olmasına, saatlerce ağlamasına, öfke nöbetleri geçirmesine neden olabilir. Uzmanlar, çocuğun yapılan her değişiklikten dolayı kendini güvensiz hisettiğini, ancak çevresindeki aynılığı koruyarak rahatladığı görüşünü paylaşmaktadırlar. Otistik çocukların genellikle çevrelerindeki tehlikelerin farkında olmamaları, anne babaları en çok endişelendiren özelliklerdendir. Çocuğun ince yüksek bir duvar üzerinde korkusuzca yürümesi, yoğun trafik olan bir caddeye fırlayabilmesi, sıcak sobaya yaklaşması gibi davranışlar örnek olarak verilebilir. Çevrelerindeki nesnelerin, kişilerin tamamı yerine ayrıntılarına, küçük parçalarına dikkat ederler. Annenin yalnızca küpesi, oyuncak arabanın yalnızca tekerlekleri çocuğun dikkatini çekebilir. Otistik çocuklarda hayal gücünün yetersizliğine bağlı olarak yaratıcı oyun oynama becerisinin bulunmaması yaygın olarak gözlenir. Bir oyuncakla gerçek amacına uygun olarak oynamaz, farklı bir şekilde oynar. Çoğu çeşitli nesnelere tutkun olabilirler ve onları kullanmakta mükemmel bir ustalık gösterebilir. Bu yeteneğin bir kısmı, şüphesiz bu işlere fazla zaman ayırmaktan kaynaklanmaktadır. Normal bir çocuk bir şeyi çevirmek için saatler harcamaz. Konuşmanın olmaması veya çok az olması ve olgunlaşmamış sosyal davranışlar nedeniyle diğer çocukların oyunlarına katılamazlar. Özel korkular, sebepsiz gülme ve ağlamalar gibi bazı duygusal tepkiler, otistik çocuklarda sıklıkla gözlenen özelliklerdendir. Bir ayakkabı ayağını sıktığı için ayakkabı giymeyi reddeden çocuk, elini küvetteki sıcak suya sokarak yaktığı için küvette yıkanmaktan korkan küçük kız, özel korkuları olan çocuklara örnektir. Zaman zaman bu korkuların sebebini bulmak oldukça güç olabilir. Çevresindekilerle iletişim kuramayan, bu nedenle de çevreden korkusu ile ilgili hiçbir yardım alamayan otistik çocukta bu korkular oldukça uzun sürebilir.

Motor Davranış

Fiziksel gelişimleri yaşıtlarından farklı değildir. Otistik bebeklerin büyük bir çoğunluğunun özel bir görünümü yoktur. Çoğu sevimli ve çekicidir. Fiziksel olarak birçok motor beceriyi olağan yaşlarda kazanmaya hazırdırlar, ancak bazı otistik bebeklerin çevrelerine karşı ilgisizlikleri nedeniyle geç yaşlarda oturdukları, yürüdükleri gözlenmiştir.

Özel Beceriler

Bazı otistiklerin çeşitli problemlerin yanısıra bazı özel becerileri vardır. Bu beceriler genellikle konuşmayı gerektirmeyen alanlardadır. Örneğin; bu çocukların çoğu müziği sever ve çok güzel şarkı söyleyebilir. Şekillere yönelik yap-boz (puzzle) ve konstrüksiyon gerektiren oyuncaklarda başarılıdırlar. Bazıları mekanik ve elektronik konularında yeteneklidirler. Ender olarak bazı otistik çocuklar olağanüstü becerilere sahiptirler. Bunlar büyük ve karışık rakamları zihinsel olarak büyük bir hız ve kesinlikle hesaplayabilirler. Bazıları müzik aleti çalabilir ve hatta melodi besteleyebilirler.

DiÄŸerleri

Otistik bebeklerin bu gelişimsel özellikleri yanı sıra, çok yaygın görülen beslenme ve uyku problemleri vardır. Bunlardan çoğunun ilk altı ayda emmesi zayıftır, altıncı aydan itibaren beslenme problemleri artar. Birçok bebek, süt dışında tüm yiyecekleri reddeder, bazıları ise normalin üzerinde ve hemen her şeyi yiyebilir. Uyku problemi genellikle sürekli ağlayan, susturulması kolay olmayan bebeklerde gözlenmektedir. Ağlamaların, bağırmaların gece gündüz aralıksız tekrarlanması, anne babayı çaresiz bırakmaktadır. Süt çocukluğu döneminde görülen bu otizm belirtilerinin toplu değerlendirilmesi için aşağıdaki form önerilmektedir : Erken çocukluk çağı otizminde birinci yaştaki belirtilerin değerlendirme formu

Algılama

  • Belirli sesli uyarılara hiç reaksiyon vermez, kulaklarının duymadığı zannedilir.
  • Belirli bazı diÄŸer seslere özel ilgisi vardır.
  • Yedinci ay sonunda bir ses kaynağına veya bir temasa doÄŸru dönmez, yönelmez.
  • Sık olarak ve uzun süre bazı satıhları elleriyle kazır, tırmalar.
  • Uzun süre ve sık sık belirli bazı görüntülere sabit bir ÅŸekilde bakar. DiÄŸer bazı görsel uyarılara hiç reaksiyon göstermez.

KonuÅŸma

  • 5. ay sonunda henüz daha hiç hece yapamaz.
  • 7. ay sonunda daha kendisini fark ettirecek konuÅŸma seslerini çıkarmaz (örneÄŸin; ba-ba).
  • 9. ayın sonunda heceleri tekrarlama yoktur.
  • 12. ayın sonunda henüz hiçbir kelime söyleyemez.

Sosyal davranış

  • Genellikle 3. ayın sonunda gülme yoktur, anne seslendiÄŸinde, yüzünü yaklaÅŸtırdığında tanıma belirtisi göstermez.
  • 6. ayın sonunda kucaklayan kiÅŸiye kollarını uzatmaz.
  • 6. ayın sonunda kucaÄŸa alınmak veya ilgilenilmek istendiÄŸine ait belirti yoktur, kendi kendine olmaktan memnundur “rahat bebek”.
  • 10. ay sonunda yapabileceÄŸi halde taklit yapmaz.
  • 12. ay sonunda çevredeki cisimlere az ilgi gösterir, eliyle iÅŸaret etmez.
  • DiÄŸer çocuklar gibi oynamaz, daha ziyade kendi kendine oyalanır, aynı türdeki hareketleri yapar.

Motor davranışlar

  • Güçsüz, gevÅŸek veya sokulgan olmayan, sabit duruÅŸ ağırkanlılık.
  • Ağır hareketler, ellerle yüzü ve gözleri kapama.
  • SevdiÄŸi bazı cisimleri yüz ve gözler önünde tutma, çevirme.
  • DolaÅŸarak çevreyi öğrenmesi yetersizdir.

DiÄŸerleri

  • Besinlerin alınmasında çeÅŸitli bozukluklar.
  • Buna baÄŸlı dışkılama bozuklukları.
  • Uzun süren ve izah edilemeyen aÄŸlama ve bağırmalar.
  • Uzun süren taÅŸkınlıklar veya ilgisizlik halleri.
  • Uyku bozuklukları.
  • Genelde alışılmamış derecede rahat davranış tarzı.
  • SaÄŸlıklı, çekici fiziksel dış görünüş.

Bir yanıt yazın

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.